یکی از زیباترین آثاری که می‌توان در شهر هرات نام برد، سنگ هفت قلم می‌باشد که بدون شک هر بیننده ای را مجذوب این هنر و اثر گرانقدر خواهد کرد. سنگ هفت قلم ، از  نفیس ترین و با ارزش ترین آثار هنری دوران رنسانس شرق درهرات باستانی است که توسط استاد کمال الدین بهزاد و استاد شمس الدین حکاک طراحی و تراشکاری شده است. 

برخی معتقدند هنرمندان مشهوری چون استاد میرک نقاش و استاد زین الدین معمار در آفرینش سنگ هفت قلم نقش داشته اند. تاریخ حکاکی سنگ هفت قلم در سال ۹۰۲ هجری قمری است و این سنگ در سمت شمالی مرقد حضرت خواجه عبدالله انصاری قرار دارد.

داستان های مختلفی در مورد علت ساخت و نام گذاری این اثر شنیده شده است. به عنوان مثال گفته شده که به خواهش سلطان حسین بایقرا، سلطان فرهنگ‌پرور خاندان تیموریان،  این سنگ به مدت هفت سال برای  گذاشتن بالای قبر خود ساخته شد که داستان ها حاکی از این است که سلطان هر هفته با سکه های طلا به بازدید این اثر و هنرمندان می رفت، اما از قضای روزگار، پیش از فوت سلطان، فرزند برومندش به نام غریب میرزا داعی فوت کرد و سنگ هفت قلم بالای مزار وی گذاشته شد.

در مورد چگونه پدید آمدن این سنگ نظرات گوناگونی مطرح شده است، اما آنچه که اکثر باستان شناسان دوره تیموری بر آن تأکید دارند این است که استاد «شمس الدین سنگ تراش» این سنگ را از کوه کند و آن را مسطح ساخت و بعد از صیقل و پردازش آن را به شکل مستطیل در آورد و بعد گلبرگ‌ها و نقاشی‌های زیبایی را بر روی سنگ حک کرد.

نام گذاری این اثر هم جالب توجه است. از آنجایی‌که درگذشته‌ها معمول بود تا عروسان را با هفت رنگ و هفت قلم آرایش نمایند، از این رو، سنگ هفت قلم به مثابه عروسی دیده شد که با هفت قلم تراشیده شده است. یکی دیگر از دلایل نام هفت قلم این است که اجرای کار تراشکاری و حکاکی آن در هفت طبقه صورت گرفته یعنی این که این سنگ دارای هفت سطح بوده که بر اهمیت هنری آن افزوده است. همچنین عده ای معتقدند که آفرینش این  سنگ در هفت مرحله صورت گرفته است. اول که سنگ از کوه جدا شده به شکل خاصی در آمده، دوم تراشکاری شده، سوم داخل سنگ حکاکی صورت گرفته و در مراحل بعدی نقاشی و کتابت آن صورت گرفته است.

گفته می شود که در دوران پادشاهی محمد ظاهر خان پادشاه افغانستان، برخی از کشورهای جهان حاضر به پرداخت مقادیری طلا که چند برابر وزن سنگ هفت قلم بود برای خریداری آن گردیده بودند که بزرگان هرات از فروش آن خودداری کردند. درسال های قبل هیئت باستان شناسی یونسکو با مطالعه دقیق نقوش روی سنگ توسط ذره بین های بسیار حساس و قوی به این حقیقت رسیدند که گلبرگ های قسمت بالایی سنگ با گلبرگ های قسمت پایانی آن کاملا همسان بوده و هیچگونه تفاوتی درآنها به مشاهده نمی رسد.در سال‌های اخیر به همت «بنیاد فرهنگی آغاخان» بناهای اطراف این سنگ توسعه یافته و کتابخانه و مرکز پژوهشی هفت قلم در جوار سنگ هفت قلم تأسیس شده است.

منبع: سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان

لینک:

https://atis.af/%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%82%D9%84%D9%85/